Sự bùng nổ của cuộc Cách mạng công nghệ 4.0 đã tác động đến mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội nói chung và lĩnh vực kế toán, kiểm toán nói riêng. Những tác động này thúc đẩy xã hội hiện đại hơn, song cũng tạo ra nhiều thách thức điều chỉnh đối với lĩnh vực kế toán và kiểm toán nói riêng.

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, cuộc CMCN 4.0 đã tác động nhất định đến chu trình và phương pháp kế toán, kiểm toán. Dẫn đến chuẩn mực kế toán, kiểm toán Việt Nam (VAS) được trình bày theo chuẩn mực quốc tế (IAS).

Tuy nhiên, giữa chuẩn mực VAS và IAS/IFRS (chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế) hiện nay vẫn còn tồn tại một khoảng khác biệt đáng kể, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình hội nhập của kế toán, kiểm toán Việt Nam.

Sự khác biệt lớn nhất giữa hai hệ thống này thể hiện cụ thể ở nhiều khoản mục trên báo cáo tài chính lập theo IFRS được đánh giá theo giá trị hợp lý hoặc giá trị có thể thu. Còn VAS lại ghi là theo giá gốc, dẫn đến giá trị tài sản và nợ phải trả của Doanh nghiệp chưa phản ánh đúng thực tế diễn biến của thị trường…

Theo thông kê của ủy ban Chuẩn mực kế toán quốc tế (IASB): Hiện nay, khảo sát 116/140 quốc gia đưa ra yêu cầu các công ty niêm yết áp dụng IFRS, các quốc gia còn lại cũng đã cho phép áp dụng IFRS.

Các tổ chức kinh tế thế giới cũng đã ủng hộ và hỗ trợ việc áp dụng IFRS trên toàn cầu, như G20, Ngân hàng Thế giới, Hội đồng ổn định tài chính quốc tế, Quỹ Tiền tệ quốc tế và Tổ chức Quốc tế các Ủy ban Chứng khoán.

Trong đó, Việt Nam là 1 trong 10 nước đứng bên ngoài cam kết này. Vì vậy, cần thiết phải thống nhất VAS và IFRS. Nếu chúng ta muốn nói chung một ngôn ngữ kế toán với thế giới, thúc đẩy môi trường kinh doanh, tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư về lâu dài,…

Nhiều ý kiến cho rằng, nguồn nhân lực kế toán, kiểm toán của Việt Nam tuy đã sẵn sàng hội nhập kinh tế nhưng vẫn cần cải thiện về số lượng và chất lượng mang tầm quốc tế.

Nhưng việc đào tạo kế toán viên đạt chất lượng quốc tế, có đủ khả năng đáp ứng tiêu chuẩn làm việc trong môi trường cạnh tranh hay không, thì vẫn còn là vấn đề đáng lo ngại.Hội Kế toán viên hành nghề Việt Nam thống kê: Có tới 2/3 sinh viên tốt nghiệp ngành kế toán, kiểm toán vẫn chưa thể đáp ứng nhu cầu của các nhà tuyển dụng dựa trên nhiều khía cạnh.

Theo khảo sát của tổ chức tuyển dụng Navigos Search, thì việc sử dụng ngôn ngữ quốc tế, khả năng giao tiếp, khả năng làm việc nhóm, lối tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề ngày càng được chú trọng. Tuy nhiên, nghiên cứu của Viện Khoa học, Lao động và Xã hội cho thấy: Các lao động đã qua đào tạo của Việt Nam mặc dù được đánh giá là nhanh nhẹn, sáng tạo và có thể đáp ứng được nhu cầu, nhưng lại thiếu và yếu kỹ năng mềm (như làm việc nhóm, ngoại ngữ, tư duy phản biện, sáng tạo, tuân thủ công nghệ, tuân thủ kỷ luật chưa nghiêm…).

Tại Việt Nam, hiện nay, công tác kế toán, kiểm toán chủ yếu được thực hiện trên hồ sơ, giấy tờ. Trong khi CMCN 4.0 lại chuyển hóa toàn bộ các dữ liệu đó thành thông tin điện tử, vừa đa dạng, vừa bảo mật. Vì vậy, các kế toán viên không am hiểu về công nghệ, sẽ khó khăn trong thực hiện các phần hành công việc về lâu dài.

Theo khảo sát hiện nay, kiến thức, hiểu biết và trình độ ứng dụng công nghệ thông tin của các kế toán viên vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đồng đều. Công tác đào tạo cũng chỉ mới ở mức truyền thụ kiến thức nền, chưa chuyên sâu, đa ngành, đặc biệt là đối với những kiến thức mang tính đặc thù công nghệ, bảo mật và trí tuệ nhân tạo…

Như vậy, các Doanh nghiệp cần chú ý đến chất lượng kế toán, kiểm toán cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng đáp ứng điều kiện của CMCN 4.0 hiện nay.