Năm 2005, số liệu thống kê trong một báo cáo của Ngân hàng thế giới cho thấy 30% GDP và 75% lao động của hầu hết các nền kinh đang phát triển trên thế giới đến từ khu vực doanh nghiệp phi chính thức[1]. Hoạt động của khối doanh nghiệp phi chính thức luôn là một vấn đề kinh tế xã hội đối với tất cả các nền kinh tế trên thế giới. Các chuyên gia kinh tế nhận định những rào cản trong việc gia nhập thị trường là nguyên nhân căn bản khiến khối doanh nghiệp này từ chối những lợi ích mà một “pháp nhân” sẽ đem lại như ít rủi ro trong hoạt động giao dịch với bạn hàng, dễ dàng tiếp cận vốn tín dụng, mở rộng cơ hội nâng cao giá trị của doanh nghiệp, kéo dài vòng đời hoạt động và phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, các thủ tục đăng ký thành lập doanh nghiệp cũng là trở ngại đối với ngay cả các doanh nghiệp có mong muốn thành lập và đã đang hoạt động. Rất nhiều quốc gia trên thế giới, như New Zealand, Úc, Mỹ, Canada, NaUy, Anh, … đã tiến hành cải cách đăng ký doanh nghiệp từ rất sớm. Các quốc gia như Malaysia, Singapore, HongKong, Hàn Quốc, … được ghi nhận là các nước thực hiện cải cách muộn hơn nhưng lại có nhiều thành tựu lớn, có tiến trình ngắn và đạt hiệu quả cao. Tính đến năm 2014, trong tổng số 20 nền kinh tế đứng đầu về mức độ dễ dàng khi đăng ký doanh nghiệp thì New Zealand được biết đến là một quốc gia đi đầu trong việc áp dụng thành công các biện pháp cải cách nhằm xây dựng một cơ chế đăng ký doanh nghiệp hiệu quả quản lý hoạt động của 500.000 doanh nghiệp (so với số dân 4,3 triệu người) với thời gian cấp đăng ký doanh nghiệp ≤ 1 ngày được hợp nhất với quy trình đăng ký thuế, đăng ký thu nhập doanh nghiệp và đất đai,… được thực hiện trực tuyến (98% doanh nghiệp đăng ký thành lập doanh nghiệp trực tuyến năm 2008) với chi phí thấp thông qua một hệ thống tin học hóa công nghệ cao được xây dựng và phát triển liên tục từ năm 1996 cho đến nay.

Nhìn chung, các quốc gia trên thế giới tập trung vào các biện pháp cải cách như: giảm tối thiểu các bước đăng ký doanh nghiệp với ba bước chính gồm kiểm tra tính có sẵn của tên doanh nghiệp, thực hiện đăng ký doanh nghiệp và đăng ký thuế; giảm chi phí đăng ký doanh nghiệp với tiêu chí phí đăng ký doanh nghiệp không phải là nguồn thu của ngân sách quốc gia; tiêu chuẩn hóa và hợp nhất các mẫu, biểu trong hồ sơ đăng ký; xóa bỏ các quy định về vốn tối thiểu, thiết lập cơ chế xử lý hồ sơ đăng ký một cửa, tin học hóa và áp dụng KHCN trong quá trình đăng ký doanh nghiệp; …

Có thể thấy, một mô hình cải cách đăng ký doanh nghiệp hoàn thiện được thành lập trên 3 trụ cột của cải cách là cải cách pháp lý, cải cách thủ tục và cải cách thể chế. Mặc dù vậy, quá trình cải cách đăng ký doanh nghiệp trên toàn thế giới lại ghi nhận ưu thế của cải cách thủ tục khi đa số các quốc gia đều tập trung vào trụ cột này trong các gói cải cách đăng ký doanh nghiệp của quốc gia mình.

Từ năm 2004-2012, có đến 349 gói cải cách đăng ký doanh nghiệp được thực hiện tại 146 quốc gia với các mức độ áp dụng khác nhau tại từng quốc gia. Nếu các doanh nghiệp tại New Zealand, Canada, Singapore chỉ mất ≤ 1 ngày để được cấp đăng ký doanh nghiệp với chi phí chiếm 0,4% tổng thu nhập quốc dân (GNI) thì tại Gunie doanh nghiệp vẫn phải mất tới là 137 ngày để hoàn thành 21 thủ tục đăng ký doanh nghiệp. Tính đến năm 2012, vẫn có đến 36 quốc gia (Moldova, Suriname, Tajikistan, …) mà thời gian thành lập doanh nghiệp kéo dài hơn 2 tháng và chi phí thành lập doanh nghiệp chiếm hơn 50% GNI. Các quốc gia này vẫn tiếp tục quá trình cải cách đăng ký doanh nghiệp tập trung vào các nội dung như cắt giảm thủ tục, xóa bỏ các quy định trước đăng ký doanh nghiệp và cải cách cơ cấu thể chế của hệ thống đăng ký doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các nền kinh tế lớn cũng tiếp tục ghi nhận các nỗ lực cải cách đăng ký doanh nghiệp như cải cách pháp lý (Áo, Trung Quốc, Colombia, Croatia, …) hay hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin (Bỉ, Brazil,  Đan Mạch, Pháp, …).

Thời gian cải cách có vai trò quan trọng do yếu tố này tỷ lệ thuận với số lượng doanh nghiệp thành lập mới, có nghĩa là thời gian cải cách càng nhanh thì số lượng doanh nghiệp thành lập mới càng tăng. Như vậy, số lượng công ăn việc làm cho lao động trong nền kinh tế tăng, năng suất sản xuất của doanh nghiệp và toàn bộ ngành sản xuất tăng, qua đó nâng cao tính cạnh tranh của môi trường kinh doanh. Mặt khác, việc gia tăng số lượng doanh nghiệp thành lập mới lại tỷ lệ nghịch với số lượng doanh nghiệp hoạt động trong khu vực phi chính thức. Bồ Đào Nha tiến hành cải cách đăng ký doanh nghiệp vào năm 2006 bằng việc giảm thời gian đăng ký doanh nghiệp từ 54 ngày xuống còn 5 ngày. Kết quả là số lượng doanh nghiệp thành lập mới năm 2007 và 2008 của quốc gia này tăng 60% so với năm 2006. Năm 2006, Belarus cũng tiến hành cải cách và đến năm 2008 số lượng doanh nghiệp nước này tăng gấp 3 lần. Rwanda là một ví dụ khác với số lượng doanh nghiệp mới thành lập tăng 77%, chỉ sau 1 năm nước này áp dụng các biện pháp cải cách đăng ký doanh nghiệp. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, việc áp dụng các biện pháp cải cách đăng ký doanh nghiệp ngay tại các nền kinh tế phát triển cũng có kết quả tương tự. Việc chuyển đổi sang cơ chế đăng ký doanh nghiệp một cửa đã góp phần gia tăng số lượng doanh nghiệp thành lập mới là 5% và 6% lần lượt đối với Colombia và Mexico[2] sau 1 năm áp dụng.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới, từ năm 2009-2010, Việt Nam cũng là 1 trong số các quốc gia chứng kiến số lượng doanh nghiệp thành lập mới gia tăng dưới tác động của các biện pháp cải cách đăng ký doanh nghiệp.

Cải cách đăng ký doanh nghiệp đã đem lại cơ hội và môi trường phát triển bền vững cho cộng đồng doanh nghiệp, mô hình quản lý chuyên nghiệp và hiệu quả cho cơ quan quản lý nhà nước và tác động đến sự phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia. Các quốc gia trên thế giới, dù là nước phát triển hay đang phát triển vẫn đang nỗ lực và chủ động thực hiện các biện pháp cải cách đăng ký doanh nghiệp sâu và rộng hơn nhằm hướng tới một mô hình đăng ký doanh nghiệp toàn diện, hiện đại, chuyên nghiệp và minh bạch.

[1] Báo cáo “Public Policy for the Private Sector”, Note 298 - Rising informality, August, 2005

[2] Business Registration Reform, A toolkit for practitioner, Aminu Rahman, 2013

Nếu bạn quan tâm các dịch vụ thành lập doanh nghiệp giá rẻ hãy tham khảo trên trang thanhlapcongtyonline và liên hệ với chúng tôi để được tư vấn nhiệt tình nhất nhé!